Geen groter contrast dan dit Belvedere paleis in Wenen en de Rijnenburgermolen. Allebei gebouwd in 1722. Het paleis is een creatie van royalty architect Johann Lukas von Hildebrandt, de molen is gebaseerd op een traditie waar geen architect een cent aan verdiende. Het paleis in opdracht van de steenrijke prins Eugenius van Sovoye, de molen voor een polderbestuur dat liever geen geld uitgaf. En de arme molenaar, die had er niks over te vertellen. Blij met een baan en een rieten dak boven zijn hoofd. Of misschien mocht hij geen nee zeggen van zijn vrouw.
Niet de eerste de beste
Het is eigenlijk de tweede Rijnenburgermolen. De eerste was een wipmolen, het type van de Rooie Wip, de Gele Wip en de Blauwe Wip, die nog steeds in Hazerswoude staan. De Rijnenburgermolen wordt al genoemd in documenten uit 1517. Die molen brandde af, er is verder niets over bekend. Blijkbaar wilde men een nieuwe molen die meer water kon verplaatsen. Op 500 meter afstand van de verkoolde resten werd in 1722 een forse achtkantige grondzeiler gebouwd. Dat kwam goed uit, want in 1744 werd de Rijnenburgerpolder vergroot door toevoeging van het naastgelegen Smakkerspoldertje. De eerste Rijnenburgermolen raakte in de vergetelheid, tot in 1975 bij graafwerk onverwachts de fundamenten werden gevonden.
243 jaar trouwe dienst
Tot 1965 heeft de molen gefunctioneerd bij het op peil houden van de waterstand in de Rijnenburgerpolder. Toen werd de grote 243 jaar oude machine vervangen door een (destijds) modern, compact vijzelgemaal. Dat kostte minder in aanschaf maar ook in bedrijf, want het rendement was hoger en de onderhoudskosten waren lager. Bovendien was de molenaar niet meer nodig. Gaat u maar. Veel succes met het vinden van ander werk.
Van wrak tot monumentaal pronkstuk
In 1980 werd de inmiddels ernstig vervallen molen gered van de naderende ondergang. Dankzij ingrijpende restauraties in 1980, 1981, 2007, 2008, 2009 en periodiek onderhoud werd het een historisch pronkstuk in de nieuwbouwwijk Van Beethovenlaan. Alleen de molenbiotoop is inmiddels onherstelbaar aangetast. Door de bebouwde directe omgeving en de aangeplante bomen en struiken vangt de Rijnenburgermolen minder wind dan zou moeten. Maar toch is het vaak genoeg om te draaien en de vaart in de buurt van fris water te voorzien.
Ach, de Nachtwacht hangt ook niet meer in de ruimte waar Rembrandt 'm oorspronkelijk voor moest schilderen, maar daarom is ie nog wel prachtig om te zien.
Nog een leuk weetje
De bovenas van de Rijnenburgermolen, van het vermaarde merk 'De Prins van Oranje', die kort na 1882 werd geplaatst, is een tweedehandsje. Uit een molen in de Nieuwland en Leerbroek polder in de provincie Utrecht. Hollandse zuinigheid. Maar toch geeft het onze molen iets prinselijks, al is het geen paleis.
Bron van feiten: De Nederlandse Molendatabase, 2022.