© Hoogheemraadschap Rijnland HHR-OAR-kaarten-30A-A0354

Uit kaarten van het archief van Hoogheemraadschap Rijnland, in het bijzonder een kaart van de watergangen onder Hazerswoude uitmondend in de Oude Rijn en de Gouwe, vervaardigd in 1565, zijn er geen zichtbare watergangen zichtbaar. De boezemvaart van de voorlopers en huidige Rijnenburgermolen, tussen de kerk van Koudekerk en Poelgeest, staat niet ingetekend.

Wel zichtbaar op de betreffende kaart is de aanwezigheid van een kennelijke wipmolen direct aan de Oude Rijn, ten westen van de toen bestaande sluis nabij de Gemeneweg.

© Hoogheemraadschap Rijnland HHR-OAR-kaarten-30A-A0911

Uit de “Chaerte vande houffslagen der Ambachten opden Hoogen Rijndijck” van 1661 is de uitwatering van de boezem tussen de hoefslagen 15 t/m 19 mogelijk zichtbaar.

© Hoogheemraadschap Rijnland HHR-OAR-kaarten-30A-A4076
      

Op een kaart uit 1615 is zichtbaar dat een wipmolen is aangeduid als “Rijnenburger Mole”. Volgens de intekening op deze kaart ligt deze “mole” niet aan het einde van de boezem, maar voor zeker op enige afstand van de Oude Rijn (Rijndijk). Tevens is ingetekend de “Cleen Rijnenborger Mole” (Kleine Rijnenburger Molen), eveneens een wipmolen, aan de toenmalige Smakkerspolder, gelegen ten oosten van de Gemeneweg nabij wipmolen de 'Rooie Wip'.

Deze kaart is vervaardigd door de landmeters Floris Balthasars en zijn zoon Balthasar Florisz van Berckenrode.

  © Hoogheemraadschap Rijnland HRR-OAR-kaarten-30A-A4194

Deze situatie op de kaart van Floris Balthasars en zijn zoon Balthasar Florisz van Berckenrode wordt bevestigd door de intekening van een andere kaart uit het “Caertboeck van Rijnland”, eveneens vervaardigd in het jaar 1615.

Nieuwe molen naar voorbeeld van de Blauwe Wip

Uit verslagen van het Hoogheemraadschap Rijnland is te lezen dat het polderbestuur van de Rijnenburgerpolder op 28 juli 1663 toestemming kreeg om de oude en vervallen molen, als hiervoor beschreven, af te breken en een nieuwe wipwatermolen te bouwen. Naar het voorbeeld van die van de Geerpolder, de Blauwe Wip, bouwjaar 1636.

De nieuwe molen werd 50 roeden (x 3,76m = 188 m) verder het land ingezet dan voorheen. Dit is de plaats van de huidige Rijnenburgermolen. Terugrekenend vanaf de nieuwe molen, blijkt hieruit dat de oude molen vermoedelijk even voorbij de huidige Sweelincklaan heeft gestaan, in het verlengde van de huidige cascade boezem en vijver.

Brand!

Door onbekende oorzaak ontstond brand in deze “nieuwe” wipmolen. Ter vervanging werd in 1722 de huidige Rijnenburgermolen gebouwd, voor een bedrag van 2614 florijnen.

In 1744 raakte de “Cleen Rijnenborgermole” volledig onbruikbaar. Bij een storm liep de polder vol en deze moest worden leeggemalen door de Rijnenburgermolen.

Vervolgens werd de Smakkerspolder bij de Rijnenburgerpolder getrokken, waardoor de in onbruik geraakte molen niet hoefde te worden vervangen.

Nieuwe molen op een oud fundament

De Rijnenburgermolen werd gebouwd op het fundament van de afgebrande wipmolen. Men heeft kennelijk de krimpmuren van het waterrad niet afgebroken. Dit is vandaag nog steeds zichtbaar aan een der zijden van de achtzijdige poldermolen. Daar blijkt dat de constructie van de molen werd aangepast aan het bestaande fundament. 

Rond 1950 bleek de molen niet meer in staat de waterhuishouding in de polder te beheersen. Na toezegging van een subsidie werd met de restauratie begonnen. De afronding daarvan liep ernstige vertraging op door een geschil met de opzichter over bestelde molenzeilen. Pas in 1960 werd de restauratie afgerond.

In 1964 wordt de Rijnenburgermolen verkocht aan de Gemeente Hazerswoude. Kort daarna liet het polderbestuur een elektrisch vijzelgemaal bouwen aan de Oostvaart, ter bemaling van de Rijnenburgerpolder. Hierdoor verloor de Rijnenburgermolen zijn functie.

Met dank aan het Hoogheemraadschap Rijnland in Leiden en de Beeldbank van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed. En Erik Rozenbrand uiteraard.

Bekijk hier meer oude foto's van de molen